Saçı çekme, saçı koparma veya saçı yolma bir hastalık olup Latince adı Trikotillomania’dır. Kişinin saçını çekerek saç dökülmesine neden olmasına saç çekme bozukluğu (trikotillomani) denir.
Kontrol/dürtü bozukluğu olarak kabul edilen bu rahatsızlık kişinin kaş, kirpik, sakal, genital bölge veya saçlarını koparma dürtüsüne karşı koyamaması durumudur.
Saç çekme (yolma) bozukluğu ya da saç koparma hastalığı olan kişiler, saçı çekip kopardıkları an rahatladıklarını, bundan zevk aldıklarını sonrasında ise sıkıntı ve utanç duyduklarını söylemektedirler.
Trikotillomani, ilk kez 1889 yılında saçlarını tutamlar halinde koparan ve aleposi olduğu düşünülen bir hastanın araştırılması sonucunda dermatolog Hallopeau tarafından tanımlanmış psikolojik bir hastalıktır.
Trikotillomani, en çok saçlı deriyi etkilemekle birlikte vücutta kıl olan her alan bu durumdan etkilenebilir. Kafa derisinden, kirpiklerden, kaşlardan veya vücudun diğer bölümlerinden kıllar koparılır ve sonuçta gözle görülür kellikler ortaya çıkar.
Genel nüfusun yaklaşık %1 ila %2’si saç yolma hastalığından bozukluğundan mustariptir. Kadınlarda trikotillomani görülme olasılığı erkeklerden 10 kat daha fazladır. Fakat bu kadınların tedavi olma konusunda daha istekli olmaları ve doktora gitmeleri ile ilgilidir.
İnsanlar Neden Saçlarını Koparırlar?
Trikotillomani altında yatan neden tam olarak bilinmemekle birlikte, birçok karmaşık hastalık gibi, trikotillomani de genetik ve çevresel faktörlerin bileşiminden kaynaklanmaktadır.
Trikotillomani riskini arttıran faktörler;
Aile öyküsü. Yakın akrabasında saç çekme bozukluğu olanlarda ortaya çıkabilir.
Yaş. Trikotillomani çoğunlukla ergenlik çağının hemen öncesinde veya erken ergenlik döneminde (genellikle 10 ila 13 yaşları arasında) gelişir ve ço ömür boyu da sürebilir. Erken ergenlik döneminde, erkek ve kız çocukları eşit derecede etkilenir.
Bebeklerde de saç çekme görülebilir, ancak bu genellikle hafiftir ve kendiliğinden geçer.
Diğer bozukluklar. Trikotilomanisi olan kişilerde depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) gibi psikolojik sorunlar olabilir.
Stres. Şiddetli stresli durumlar veya olaylar bazı kişilerde saç çekme bozukluğunu ortaya çıkarır.
Trikotilomani erkeklerden çok daha fazla kadınlarda görülse de bunun nedeni kadınların tedavi alma olasılığının yüksek olmasındandır. Kadınların bu tip sağlık problemlerini çözme konusunda daha kararlı olmaları görünürlüğü kadınlarda fazla olduğu yanılsamasını getirmektedir..
Saç derisinden çekilen saçlar sıklıkla yamalı kel noktalar bırakır ve bu da önemli bir sıkıntıya neden olur, sosyal ve iş yaşamında kişiyi olumsuz etkiler. Trikotilomanisi olan kişiler, saç dökülmesini gizlemek için çok çaba harcarlar, buna bağlı duygusal problemler yaşarlar.
Trikotillomani Belirtileri ve Semptomları Nelerdir?
Saç koparma hastalığının belirtileri ve semptomları şöyle sıralanabilir;
- Saçınızı, kafa derinizden, kaşlarınızdan veya kirpiklerinizden, bazen diğer vücut bölgelerinden çekmeden önce yaşanan gerginlik hissi
- Saç çekildikten sonra bir zevk veya rahatlama hissi
- Seyrek, eksik kirpikler veya kaşlar dahil olmak üzere, kafa derisinde veya vücudunuzun diğer bölgelerinde kısalmış, incelmiş, kelleşmiş gibi görülen saç dökülmeleri
- Çekilmiş saçları ısırmak, yemek veya çiğnemek
- Çekilmiş saçlarla oynamak veya dudaklarınıza veya yüzünüze sürtmek
- Tekrar tekrar saçınızı koparmaktan vazgeçmeye çalışmak veya daha az sıklıkta yapmaya istemek, fakat başarılı olamamak
- Saçınızı yolmakla ilgili işte, okulda veya sosyal durumlarda önemli sıkıntı veya problemler yaşanması
Trikotillomanisi olan birçok kişide, tırnak yeme, derisini ısırma ve dudak çiğneme gibi sorunlar da görülebilir. Bazen evcil hayvanlarının veya tüylü oyuncaklarının da tüylerini çekmek bir işaret olabilir.
Saç Yolma Hastalığı Etkileri Nelerdir?
Saç çekme ya da saç yolma sorunu olan kişiler bu durumdan olumsuz etkilenirler. Trikotillomani komplikasyonları şunlardır:
- Duygusal rahatsızlık.Trikotillomanisi olan birçok kişi utanç ve mahcubiyet hissettiklerini söylerler Durumlarından dolayı özgüven kaybı, depresyon, kaygı yaşayabilir, alkol veya uyuşturucu kullanabilirler.
- Sosyal ve iş yaşamlarıyla ile ilgili sorunlar. Saç dökülmesinden kaynaklanan utanç, sosyal aktivitelerden ve iş fırsatlarından kaçınmalarına neden olabilir. Trikotillomanisi olan kişiler peruk takar, saçlarındaki kel yamaları gizlemek için saç şekillendirirler veya takma kirpik takarlar. Durumları anlaşılmaması için insanlardan kaçabilirler.
- Cilt ve saç hasarı.Sürekli saç yolma, kafa derinizdeki veya saçın çekildiği belirli bölgedeki ciltte yara izine, keloidlere ve enfeksiyon dahil diğer sorunlara neden olabilir ve saç büyümesini kalıcı olarak durdurabilir.
- Saç yumakları.Saç çekme bazen çekilen saçı yemekle de devam edebilir. Saçınızı yemek, sindirim sisteminizde büyük, keçeleşmiş bir tüy yumağına (trikobezoar) yol açabilir. Yıllar içinde tüy yumağı kilo kaybına, kusmaya, bağırsak tıkanıklığına ve hatta ölüme de sebep olabilir.
Saç Koparma Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Saç koparma hastalığının tedavisi ile ilgili araştırma sayısı sınırlıdır. Bazı tedavi yöntemleri ile, birçok insanın saç çekmeyi azaltması veya tamamen bırakması konusunda başarılı sonuçlar sağlanmıştır.
Tedaviye genellikle psikiyatr ve dermatologların ortak katılımı ile başlanır. Saç yolma sorunu olan kişiler saç kaybı yakınması ile dermatolojiye başvurduktan sonra psikiyatri polikliniğine yönlendirilirler.
Saç yolma hastalığının tedavisinde davranış terapisi ve ilaç tedavisi olmak üzere iki tedavi yöntemi uygulanmaktadır.
Trikotillomani tedavisi için kullanılabilecek terapi yöntemleri şunlardır:
- Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi. Bu davranış terapisi, saç koparma hastalığı için önemli bir tedavidir. Saçınızı çekmenizin olası olduğu durumları nasıl anlayacağınızı ve bunun yerine farklı davranış geliştirmenizi öğreten bir yöntemdir. Örneğin, dürtüyü durdurmak için yumrukları sıkmak veya elinizi saçınızdan kulağınıza yönlendirmek gibi. Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi ve başka terapiler de tedavi için kullanılabilir.
- Bilişsel terapi. Bu terapi, saç yolma ile ilgili olarak sahip olabileceğiniz yanlış inançlarınızı fark etmenizi sağlayabilir.
- Kabul ve kararlılık terapisi. Saç koparma dürtünüzü harekete geçmeden kabul etmenizi öğrenmenizi sağlayan bir terapi yöntemidir.
- Depresyon, madde bağımlılığı veya anksiyete gibi sıklıkla trikotillomani ile ilişkili diğer psikolojik terapiler tedavinin önemli bir parçası olabilir.
FDA tarafından onaylanmış bir ilaç olmamakla birlikte bazı antidepresan ilaçlar tedavide yardımcı olarak kullanılmaktadır.